İhracat ve ithalat işlemlerinde e-irsaliye düzenlenmesi gereken aşamalar, serbest bölgede faaliyet gösteren e-İrsaliye mükellefleri için geçerli olan uygulamalar hakkındaki sorularınızın yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz.

Yazı: Kutal Tokul, İdea Teknoloji Çözümleri

Ticari hayatın en çok kullanılan belgesi olan sevk irsaliyesinin de tıpkı e-Faturada olduğu gibi elektronik ortamda gönderilmesi projesi Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından 487 no.lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği ile 17 Aralık 2018 tarihinde ise Resmi Gazete’de yayımlanarak hayatımıza girdi. 509 no.lu Genel Tebliğinde belirtilen koşulları sağlayan mükellefler e-İrsaliye uygulamasına dahil olmak zorundadır. Zorunluluk koşullarına ilişkin ayrıntılara buradaki yazımızdan ulaşabilirsiniz. Buna göre e-İrsaliye uygulamasında e-İrsaliye mükellefi olan kayıtlı kullanıcılar tüm irsaliyelerini e-İrsaliye olarak düzenleyecek.

İlgili Genel Tebliğe göre e-İrsaliye uygulamasına dahil olanlar düzenleyecekleri sevk irsaliyelerini bu Tebliğin istisnai durumlar haricinde, alıcısın uygulamaya kayıtlı olup olmadığına bakılmaksızın tüm irsaliyelerini e-İrsaliye olarak düzenlemeleri zorunludur.

Bu durumda yurt dışına yapılan bir sevkiyatta irsaliye düzenlenmesi gerekiyorsa bu irsaliyede e-irsaliye olmak durumundadır.

e-İrsaliye yeni bir belge türü olmayıp, Vergi Usul Kanunu’nun 230. maddesinin 5 numaralı bendinde tanımlanan sevk irsaliyesinin elektronik halidir. Bu nedenle irsaliye düzenlenmesi gereken koşullarda alıcısının mükellef olup olmamasına bakmaksızın e-İrsaliye düzenlenmelidir. 173 ve 253 no.lu VUK Genel Tebliğlerine göre uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgelerin ve gümrük giriş, çıkışlarında nakil vasıtalarındaki malların mevcudu tespit edilip mühürlendikten sonra Gümrük İdarelerince verilen resmi belgelerin de sevk irsaliyesi olarak kabul edileceği belirlenmiştir.

Bu durumda ihracat işlemlerinde malın depolardan gümrüğe kadar nakli sevk irsaliyesiyle, Türkiye gümrük hattından çıktıktan sonraki hareketi ise Gümrük İdaresince verilen resmi belgelerle tevsik (belgeleme) edilmesi gerekir. Serbest Bölgede bulunan işyerine veya depolardan Serbest Bölgede bulunan şube işyerine yapılacak hammadde ve malzeme sevkiyatı için de sevk irsaliyesi düzenlemesi gerekmektedir.

Benzer şekilde ithalat işlemlerinde malın gümrükten depoya kadarki sevk işlemleri Gümrük İdaresi tarafından verilen belgelerle yapılabilmektedir. Ancak malın kısım kısım taşınması durumunda ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca ithalat işlemlerinde Gümrük İdaresince düzenlenen belgelerle sevk edilen malın mükellefin iş yerine gelmesinden sonraki taşıma işlemlerinde, sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıma sırasında taşıtta bulundurulması zorunludur.

İhracat işlemlerinde e-İrsaliyeler, muhatap adına düzenlenecek fakat alıcı sisteme kayıtlı kullanıcı olmadığından e-irsaliye Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) sanal alıcı hesabına gönderilecektir (Bu işlem özel entegratör tarafından yürütülmektedir). Bu durumda ihracatı yapan kullanıcı e-İrsaliyesini harici yollardan alıcısına iletecektir. Yapmış olduğu sevk işlemini ise e-İrsaliyenin çıktısı veya elektronik örneği ile belgelendirebilecektir.

Öte yandan serbest bölgede faaliyet gösteren mükelleflere yönelik mal sevkiyatı işlemlerinde e-İrsaliye düzenlenmesi gerekmektedir. Bu durumda, gümrükleme işlemleri sırasında e-İrsaliye belgesinin elektronik ortamdaki haline uygun kağıt çıktısı üzerine gerekli notlar tatbik edilip kaşe ve ıslak imzalı halinin bir örneğinin Gümrük idaresine ibrazı, bir örneğinin de sevkiyatı gerçekleştiren satıcı nezdinde kanıtlayıcı belge olarak kullanılması amacıyla muhafaza edilmesi gerekmektedir. Bu e-İrsaliyeye bağlı düzenlenen ihracat e-Faturalarının XML halinin de mutlaka elektronik bir kanaldan (mail vb.) alıcıya ulaştırılması ayrıca gerekmektedir.

e-Fatura uygulamasına göre gümrük beyannamesine konu olan malların ihracında e-Fatura kullanılması ve ilgili faturanın e-Fatura uygulaması aracılığı ile Gümrük İdaresine gönderilmesi zorunludur. e-İrsaliye uygulamasında da benzer bir senaryo söz konusudur.

e-İrsaliye mükellefi olan tüm kullanıcılar, alıcısının kayıtlı kullanıcı olup olmamasına bakmaksızın, tüm kullanıcılara e-İrsaliye düzenleyecektir. GİB tarafında, sisteme tanımlı olmayan alıcıları temsil etmek üzere "sanal" bir kayıtlı kullanıcı tanımlanmıştır. e-İrsaliye muhataba düzenlenecek fakat GİB’e e-irsaliye uygulaması üzerinden gönderilecek, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilecektir. Alıcının isteğine göre kağıt veya elektronik ortamda e-İrsaliyeyi düzenleyen tarafından iletilecektir. Alıcının kağıt çıktı talebinde bulunması durumunda e-İrsaliyenin çıktısı imzalı ve kaşeli olmak zorundadır.

İrsaliye mal hareketlerinde düzenlenen bir belge olduğundan hizmet ifalarında olduğu gibi hizmet ihracında da irsaliye düzenlenmez.