9 Şubat 2021’de yayımlanan 509 no.lu VUK Genel Tebliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğinin getirdiği yeniliklerden biri de harici yollardan yapılan e-Belge iptal işlemlerinin elektronik ortamda bildirilme zorunluluğu oldu. Peki bu zorunluluk neleri beraberinde getirecek? Maliye Bakanlığının KDV Beyannamelerine dahil edilmemiş e-Fatura ve e-Arşiv Faturaları, faturası düzenlenmemiş e-irsaliyeleri tespit edebilmesi bunlardan biri.
Yazı: Yalçın Tercan, İdea Teknoloji Çözümleri
“Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileri, sağladıkları verimlilik ve maliyet avantajı gibi nedenlerle mükelleflere ait iş süreçlerinde gittikçe daha yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandı. Bu durum, özellikle yüksek sayıda yasal belge ve kayıt ile ilgili süreçleri kağıt ortamında yürütmek zorunda olan mükelleflere yönelik, gelişen teknolojiye uygun yeni usul ve esasların belirlenmesini zorunlu kılmaktadır.”
Bu ifade Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir idaresi Başkanlığı’nın (GİB) ilk e-belge uygulaması olan e-fatura uygulamasını 5 Mart 2010 tarihinde mükelleflerin kullanımına açmasına imkan sağlayan 397 no.lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği’nin giriş cümlesidir. 11 yıllık bir süreçte VUK kapsamında düzenlenmesi gereken belgelerin çoğu elektronik ortama geçmiş oldu. Bugün itibarıyla e-fatura ve e-arşiv fatura uygulamasındaki bir mükellef düzenlediği tüm faturaları elektronik ortamda düzenlemekte, kendisine düzenlenen faturalardan 5 bin TL’nin üzerindeki bütün faturaları e-fatura veya e-arşiv fatura olarak alıp indirim konusu yapmaktadır.
509 No.lu VUK Genel Tebliği ile birlikte GİB’in özellikle mal sevkiyatını izlemek istediği katma değeri yüksek sektörlerle 25 milyon ciroya sahip e-fatura uygulamasındaki mükellefler ayrıca e-irsaliye uygulamasına dahil olmak zorundadır. Tebliğde Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde belirtilen şehirlerarası tarifeli yolcu taşımacılığı faaliyetiyle iştigal eden D1 yetki belgeli işletmeler, yerli ve yabancı film gösteriminde bulunan sinema işletmeleri için e-bilet düzenleme zorunluğu bulunmaktadır. Havayolu taşımacılığında e-bilet kullanılabilmektedir. İlave olarak e-fatura uygulamasına kayıtlı mükelleflerin faaliyetleri gereği aynı zamanda müstahsil makbuzu düzenlemek zorunda olanların, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden mal satın alınmasında fatura yerine geçen ticari bir vesika olarak kullanılmakta olan müstahsil makbuzunu da e-Müstahsil Belgesi olarak kullanması zorunludur. Vergiden muaf olmayan serbest meslek erbapları tarafından mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için düzenlenen serbest meslek makbuzunun da elektronik ortamda düzenlemesi zorunludur. Faaliyetine başlayacak olan Serbest Meslek erbapları ise işe başladıkları ayı izleyen 3’üncü ayın sonuna kadar e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına dahil olmaları ve bu tarihlerden itibaren istisnai durumlar haricinde e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlemeleri zorunludur. Diğer taraftan birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler ile defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler tarafından vergiden muaf esnafa; yaptırılan işler veya onlardan satın alınan emtia için tanzim edilerek işi yapana veya emtiayı satana imza ettirilen gider pusulasının da elektronik ortamda düzenlenebilmesi imkânı getirilmiştir.
Maliye Bakanlığı’nın usul ve esaslarını belirlediği e-belge uygulamalarında e-belgeler ya GİB üzerinden muhatabına iletilmekte ya da mükellef tarafından muhatabına iletilen belgeler GİB’e raporlanmaktadır. Ancak bu belgelerin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun (TTK) 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılan ihbar veya ihtarlar ile iptal işlemleri GİB sistemleri tarafından bilinmediğinden mükelleflerin form BA- form BS bildirimleri ile KDV Beyannamelerinin düzenlenen ve GİB sistemleri üzerinden geçen veya GİB’e raporlanan belgeler ile uyumlu olmayabilmektedir.
9 Şubat 2021 tarihinde yayınlanan 509 no.lu VUK Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğinin (Sıra No: 526) 8’inci maddesi ile TTK’nın 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılan ihbar veya ihtarlar ile e-Belge iptal işlemlerinin 1 Mayıs 2021 tarihinden itibaren, ebelge.gib.gov.tr adresinde yayımlanacak kılavuzda belirtilen usul, esas ve süreler içinde, elektronik ortamda Başkanlık Bilgi İşlem sistemine bildirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Bu düzenlemeyle GİB e-belgelerin beyannamelere uygunluğunu kontrol edebileceği gibi, vergi teknolojilerinde bazı ülkelerde “Pre-filled Tax Returns” adı ile uygulanan ve Türkiye’de ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlara ilişkin önceden hazırlanmış olan beyannamelerin kontrol edilip, istenilen değişiklikleri yaptıktan sonra beyannamelerin onaylanabildiği “Hazır Beyan Sistemi”ne KDV beyannamesini de dahil etme imkanı oluşmaktadır.
Ayrıca 25 Ocak 2021 tarihinde yayınlanan 396 no.lu VUK Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğinde (Sıra No: 523), VUK kapsamında elektronik belge olarak düzenlenen belgelerin 2021 yılının Temmuz ayına ilişkin dönemden itibaren Form Ba ve Form Bs bildirimlerine dâhil edilmeyeceği belirtilmektedir. Temmuz 2021’den itibaren GİB e-belgeler üzerinden Form Ba ve Form Bs bildirimlerini kendi sistemleri üzerinden hesaplayacağından GİB sitemleri dışındaki hukuki yöntemlerle e-belgelerin iptalinin de bu hesaplamada kullanılabilmesi önem arz etmektedir.
e-Belge iptaline ilişkin ile TTK’nın 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca yapılan bildirimlerin GİB sistemine iletilmesi zorunluluğunu içeren bu düzenlemeyle birlikte, bildirimlerin GİB sistemlerine nasıl yükleneceğine dair teknik kılavuzların yayınlanmasına müteakip mükellefler ve özel entegratörler 1/5/2021 tarihine kadar teknik hazırlık sürecini tamamlamalıdır.
