Şimdiye kadar çıkan vergi teknolojileri ürünleri arasında ticari hayatın günlük işleyişine en çok dokunan uygulamanın e-irsaliye olacağını söylemek yanlış olmaz. İrsaliye, fatura benzeri yani hasılatı teşvik eden bir belge olmamasına rağmen alıcı ve satıcı arasında olan her mal hareketi için düzenlenmesi gerektiğinden "Nerede hareket orada irsaliye!" diyebiliriz.
Vergi, irsaliye ile doğar!
Peki, irsaliye neden elektronik hâle getirildi? Ticari mal hareketlerini incelemek neden bu kadar önemli? Bunun için neredeyse her ticari işlem için hesaplanan bir vergi türü olan Katma Değer Vergisi'ne bakmak gerekiyor. KDV Kanunu Madde 10'un ilk bölümünde vergiyi doğuran olay, "Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması"olarak tarif edilmiştir. Diğer taraftan VUK'un 230. maddesinin 5. bendinde sevk irsaliyesinden "Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır" şeklinde bahsedilmektedir.
Bu iki madde birleştirildiğinde mal ve hizmet tesliminin vergiyi doğurduğunu ve teslimlerin de irsaliye ile başladığını görebiliriz. İstisnaları olsa da yani her sevk irsaliyesi KDV oluşturan bir işlem olmasa da sevk irsaliyesinin düzenlenmesi, vergiye yol açan ana sebeplerin en başında geliyor. Bu sebeple çoğu hâllerde sevk irsaliyesinin tarihi KDV'nin ne zaman doğduğunu göstermektedir. Bu durumda sevk irsaliyesi ile teslim edilen mallarla ilgili olarak düzenlenmesi gereken fatura için geçerli olan azami 7 günlük (ay atlamamak şartıyla) süre de başlamış olur. Bu özelliğiyle sevk irsaliyesi, KDV'nin doğru ay itibarıyla beyanı konusunda mükellefleri zorlamaktadır.
e-İrsaliyenin önemi
e-defter ile her e-faturanın doğru zamanda ve doğru şekilde kayıtlara alınıp alınmadığı zaten kontrol edilebiliyordu. e-İrsaliye ile birlikte, her mal hareketinin e-faturaya dönüp dönmediği, ne zaman döndüğü de kolayca kontrol edilebilir hale geliyor. Vergi teknolojisi ürünleri çeşitlendikçe kendi e-denetim sistemini oluşturuyor ve e-denetim yöntemlerinin denetimdeki payı ve etkinliği de artıyor.