e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı mükellefler her mal hareketi için e-irsaliye düzenlemeli midir, hangi durumlarda e-irsaliye düzenlenmesine gerek duyulmaz? Sıklıkla yöneltilen bu soruların yanıtları Sibel Yorohan’ın yeni yazısında.
Yazı: Sibel Yorohan, İdea Teknoloji Çözümleri
e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı mükellefler her mal hareketi için e-irsaliye düzenlemeli midir? Sıklıkla yöneltilen bu soruyu cevaplamadan önce e-irsaliye uygulamasının tanımını hatırlayalım. e-İrsaliye Uygulaması esas olarak mal hareketlerinin elektronik ortamda düzenli bir şekilde izlenebilmesi amacıyla; 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 230 uncu maddesinin birinci fıkrasının beşinci bendine göre kağıt ortamda düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi”nin, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenlenmesi, alıcısına elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine olanak sağlayan uygulamadır. e-İrsaliye belgesi de kağıt ortamdaki “sevk irsaliyesi” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.
Sevk irsaliyesi esas itibarıyla taşıtlar ile taşınan mallara yönelik bir kontrol belgesi olma vasfına haizdir. e-İrsaliye / Sevk irsaliyesi belgesinin temeli de bir mal hareketinin varlığıdır.
Peki hangi durumlarda e-irsaliye düzenlenmesine gerek olmayacaktır?
- e-Fatura veya e-Arşiv Fatura Sevk İrsaliyesi Yerine Geçtiği Durumlar
e-Fatura ya da e-arşiv faturanın kağıt çıktısının sevk irsaliyesi yerine geçtiği durumlarda ayrıca e-irsaliye düzenlenmesine gerek bulunmayacaktır.
- Malın teslimi anında e-fatura ya da e-arşiv fatura düzenlenmesi,
- Belge üzerinde düzenleme tarihi yanında düzenleme zamanının da saat ve dakika olarak gösterilmesi
- Belge üzerinde “İrsaliye yerine geçer.” ibaresine yer verilmesi
- Kâğıt çıktısının satıcı veya yetkilisi tarafından imzalanması koşuluyla,
e-Fatura ya da e-arşiv faturanın kağıt çıktısı sevk irsaliyesi yerine geçer.
Bu durumda ayrıca e-irsaliye düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.
- Ödeme Kaydedici Cihazlardan Düzenlenen İrsaliye Yerine Geçen Fatura Bilgi Fişinin Bulunduğu Durumlar
ÖKC mevzuatı çerçevesinde belirlenen kurallara uygun olarak ÖKC'lerden düzenlenen ve irsaliye yerine geçen bilgi fişleri irsaliye yerine geçeceğinden ayrıca matbu veya e-irsaliye şeklinde başka bir sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
- Mükelleflerin Faaliyetlerine İlişkin Olarak İşyerlerinde Kullanılmak Ve Tüketilmek Amacıyla Satın Aldıkları (Kırtasiye, Büro Ve Temizlik Malzemeleri, Yemek, Ekmek Gibi) Ufak Hacimli Malları Taşımaları Veya Taşıttırmaları Halinde
Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi ufak hacimli ve değeri fatura düzenleme limiti tutarını (2021 yılı için 1.500 Türk Lirası) aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde,
- Bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması
- Faturanın üzerine "Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir." şerhinin verilmesi şartı ile
e-irsaliye düzenlenme zorunluluğu bulunmamaktadır.
- Özel Mevzuatlarında Sevk İrsaliyesi Yerine Geçen Belgelerin Düzenlendiği Durumlarda
Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarınca satılan çeşitli mamullerin sevkiyatında, sevk için düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının adı ve soyadı veya varsa ticaret unvanı, vergi dairesi ve hesap numarasının bulunması halinde bu belgeler sevk irsaliyesi olarak kabul edilmektedir. Bu durumlarda Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenecek olan sevk irsaliyesi ayrıca aranmaz. Aynı şekilde bu durumlar için e-irsaliye de aranmayacaktır.
Maden Kanununa göre maden sevkine ilişkin düzenlenen belgeler (sevk fişleri) ile uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgeler ve gümrük giriş, çıkışlarında nakil vasıtalarında malların mevcudu tespit edilip mühürlendikten sonra Gümrük İdarelerince verilen resmi belgeler sevk irsaliyesi olarak kabul edileceğinden bu durumlar için de e-irsaliye düzenleme zorunluluğu bulunmayacaktır.
- Boru Hatları İle İşletmenin Depoları (Tankları) Arasında Gerçekleştirilen Akaryakıt Sevkiyatları
Herhangi bir taşıt ile sevk edilmeyen ve mal sevkiyatı ve fiilen teslim miktarları özel sayaçlarla ölçülen boru hatları ile yapılan teslimlerde, teslim eden ve teslim alan tarafından sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır.
Ancak dileyen işletmeler bu suretle yapılan teslimat miktarlarını dikkate alarak teslimatın gerçekleştirilmesi ile birlikte stok takip işlemlerini ERP sistemleri üzerinden takip edebilmek için e-irsaliye de düzenleyebilirler.
e-İrsaliyenin düzenlenmesi durumunda fiili teslimat miktarını tevsik edici belgelerin de düzenlenerek muhafaza edilmesi gerekliliği unutulmamalıdır.
- Boru Hatları İle İşletmeler Arasında (Rafineriden Dağıtıcı Depolarına Ya Da Dağıtıcılar Arasında Boru Hatlarıyla) Yapılan Akaryakıt Sevkiyatları
Herhangi bir taşıt ile sevk edilmeyen ve mal sevkiyatı ve fiilen teslim miktarları özel sayaçlarla ölçülen boru hatları ile yapılan teslimlerde teslim eden ve teslim alan tarafından sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır. Sevkiyat işlemi, sayaç bilgilerinden hareketle hazırlanan tevsik edici harici diğer belgelerle (Teslim alan ve teslim eden taraflarca ıslak imzalı ve kaşeli; teslim ve tesellüme ilişkin tutanak, makbuz, form teslim/tesellüm belgesi, sayaçların ürettiği ve taraflarca imzalı belgeler vb. harici diğer kağıt ortamdaki belgeler) tevsik olunabilir. Ancak dileyen işletmeler bu suretle yapılan teslimat miktarlarını dikkate alarak teslimatın gerçekleştirilmesi ile birlikte stok takip işlemlerini ERP sistemleri üzerinden takip edebilmek için e-irsaliye de düzenleyebilirler.
e-İrsaliyenin düzenlenmesi durumunda fiili teslimat miktarını tevsik edici belgele bilgilerine e-irsaliye üzerinde yer verilmeli ve bu belgeler tevsik edici belge olarak muhafaza edilmelidir.
- Ortak (Aynı) Akaryakıt Depolama Alanını (Tank) Kullanan Şirketlerin Birinden Diğerine Akaryakıt Satışında, Herhangi Bir Şekilde Malın Mekan Değişikliği Veya Akaryakıt Sevkiyatı Olmayan Durumlarda
Herhangi bir taşıt ile sevk edilmeyen ve mal sevkiyatı ve fiilen teslim miktarları özel sayaçlarla ölçülen boru hatları ile yapılan teslimlerde teslim eden ve teslim alan tarafından sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır.
Belirtilen nitelikteki mal satışlarında bir mal hareketi, sevkiyatı söz konusu olmadığından sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, dileyen işletmeler bu suretle yapılan mal satış miktarlarını dikkate alarak stok takip işlemlerini ERP sistemleri üzerinden takip edebilmek için, sevk irsaliyesi ( e-irsaliye düzenlenmesi gereken hallerde e-irsaliye) de düzenleyebilirler.
- İlaç Satış Mümessilleri Tarafından Taşınan Promosyon Ürünleri ile Numune İlaçlar için Sevk irsaliyesi düzenlenmeli midir?
Vergi Usul Kanunu 379 numaralı tebliğ gereğince ticari mal niteliğinde olmayan broşür, bloknot, kalem gibi promosyon ürünleri ile numune ilaçların, hekimlere verilmek üzere firmaların satış mümessilleri tarafından taşınması sırasında (ticari mal sevkiyatı izlenimi verecek büyüklükte veya mahiyette olmamak şartıyla) sevk irsaliyesi düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bahsi geçen bu durumlarda e-irsaliye düzenlenmesine de gerek olmayacağı kanısındayız.
