509 no.lu VUK Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Taslak Tebliğ doğrultusunda 1 Ocak 2021 itibarıyla e-belgelerde Standart Kod ve Birim Miktarı belirtme zorunluluğu başlayacak. Bu yolla e-belgelerde ürün bazında takip sağlanacak, firmalara göre farklı yorumlamalar ortadan kaldırılarak veriler uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilecek ve analiz edilebilecek.
Yazı: İlknur Gür, İdea Teknoloji Çözümleri
19.10.2019 tarihinde yayımlanan 509 no.lu VUK Genel Tebliğ ile e-Belge ile ilgili tüm tebliğler tek çatı altında toplandı. Böylece zamanla değişen koşullara göre güncellemeler yapıldığında tek noktadan takip sağlanabilecek. Geçtiğimiz aylarda Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde (Sıra No: 509) Değişiklik Yapılmasına Dair Taslak Tebliği yayımlandı. Tebliğlerin taslak olarak yayımlanması mükelleflerden süreçlerle ilgili görüşlerin alınması açısından önemli. O yüzden yazıyı bu gözle okuyup mükelleflerin kendi süreçleri açısından değerlendirme yapıp uygulanamayacak/ticari süreçlerini aksatacak bir durum varsa ya doğrudan ya da özel entegratörleri aracılığıyla GİB’e bildirim yapmalıdır.
Taslak tebliğ üzerinde ana tebliğ üzerinde değişiklik yapılması öngörülen birden fazla madde bulunuyor ancak bizim yazımızda konu alacağımız madde 6; “Elektronik Belgelerde Mal ve Hizmetlere Ait Standart Kod, Standart Birim Miktarı ve Ölçülerinin Yazılması Zorunluluğu” başlıklı bölüm. Taslakta yer alan bu maddeyi Standart Ürün Kodu, standart ölçü birimlerine ve standart birim ölçüsü dikkate alınarak hesaplanacak standart birim miktarları kullanımı durumu, bu süreç için nasıl hazırlık yapılacağı konularını inceleyeceğiz.
Öncelikle hangi belgelerde bu kodun kullanım zorunluluğunun öngörüldüğüne baktığımızda;
- e-Fatura
- e-Arşiv fatura
- e-İrsaliye
- e-Serbest Meslek Makbuzu
- Müstahsil Makbuzu olduğunu görüyoruz.
Zorunluluk kapsamına giren mükelleflere baktığımızda ise, Taslak Tebliğde Standart Ürün Koduna yönelik zorunlu geçiş için firma ciro büyüklüklerine göre kademeli bir geçiş öngörüldüğünü görüyoruz. Taslak tebliğde öncelikle 25 milyon ve üzeri ciroya sahip mükelleflerin kapsama alınacağı belirtiliyor. Daha küçük cirolara sahip olan firmaların ise zamanla bu zorunluluğa dahil olacağı yönünde bir belirleme söz konusu. E-belge uygulamasına yeni geçen mükelleflerin ise 3 ay içinde Standard Kod zorunluluğuna geçmesi bekleniyor.
Zorunluluk tarihi ise GİB tarafından yapılan bilgilendirmelere göre 01.01.2021 olarak öngörülüyor. Bu tarihe kadar firmaların hem iş süreçlerini organize etmeleri hem de yazılımsal olarak hazırlıklarını tamamlamaları gerekiyor.
Standart Ürün Kodu
Standart Ürün Kodunun sadece fatura üzerinde değil ticari hayatta fatura yerine geçen tüm belgelerde bulunması öngörülüyor. Böylece ticari hayatta ürün (mal veya hizmet) bazında takip ve analizler gerçekleştirilebilecek. Şimdiye kadar Ürün Kodu alanı E-Belge UBL yapısında seçimli olarak yer alıyordu, firmalar bu alana kendi ERP ürün kodlarını yazabiliyordu ya da bu alanı hiç kullanmayabiliyordu. Ancak taslakta da belirtilmiş olduğu üzere Ürün Kodu alanı zorunlu olacak aynı zamanda bu kod GİB tarafından bildirilen bir standarda göre belge üzerine aktarılacak. Standart Ürün Kodu olarak bahsi geçen CPA (Statistical Classification of Products by Activity) Faaliyete Göre Ürünlerin İstatistiki Sınıflamasıdır. CPA Kodu formatı xx.xx.xx şeklindedir.
Bu kod Türkiye İstatistik Kurumu tarafından belirlenen, mal ve hizmetlere ilişkin standart kod belirlenen bu belgelerde satır bazında ürünleri nitelemek için kullanılacak. Basit bir örnekle önceden belgede ürün satırında “yumurta” yazmak yeterli iken CPA kodu kullanılmaya başlandığında yumurtanın aşağıdaki gibi bir alt detayının bilgisinin de girilmesi gerekecek.
| Standart Ürün Kodu | Ürün Adı |
| 01.47.21 | Tavuk yumurtası, kabuklu, taze |
| 01.47.22 | Diğer kümes hayvanları yumurtası, kabuklu, taze |
| 01.47.23 | Yumurta, kuluçka için olanlar |
Barkod Numarası her türlü ürün üreten veya fason olarak ürettirerek kendi markası ile satan, üretilmiş olan ürünleri tanımlamak için kullanılan bir standarddır. Ürünlerin cinsi veya içeriği fark etmemeksizin satışa çıkacak olan her ürünün kimliği niteliğinde bir Barkod Numarası olmak zorundadır. Barkod EAN kendi içinde çeşitli standartlara sahiptir. EAN 13, perakende ve uluslarası satışlarda kullanılır. Sadece numerik ve 13 haneden oluşur. İlk üç hanesi firma kodu, sonraki dört hanesi firma kodu, sonraki beş hanesi ürün kodu ve son karakter kontrol karakteridir. Aşağıda EAN-13 kod dizilişi görülmektedir. Örnekte ülke kodu olarak Türkiye verilmiştir.
| 869 | XXXX | XXXXX | X |
| Ülke Kodu | Firma Kodu | Ürün Kodu | Kontrol Kodu |
Barkod Numarası almak için öncelikle firmanızın "Ticaret Odası veya Esnaf Sanatkarlar Odası" kaydının olması zorunludur. Kayıtlı olduğunuz odadan güncel tarihli "Faaliyet Belgesi" alınması gerekmektedir. Barkod temini ise TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) bünyesine bulunan Mal Numaralandırma Merkezine yapılacak başvuru ile alınmaktadır.
Standart Ölçü Birim Miktarı
Daha önce e-Belge satırında ölçü birim kodları UN/CEFACT listesine göre giriş yapılıyordu. Peki neden yeni bir standart ölçü birimi girilmesine karar verildi. Buradaki gerekçe ise bazı ekonomik metriklerin hesaplanmasında kullanılan ölçü birimleriyle mevcutta kullanılan uluslararası birim kodlarının farklılaşabilmesi durumu. Bu durumu da yine basit bir örnekle açıklayalım. Yumurta satışında satır bazında ve sistemlerinizdeki belirteç kutu üzerinden olabilir. Ancak TÜİK tarafından ölçümlenen ekonomik metriklerde yumurtayla ilgili ölçüm adet üzerinden veriliyorsa, firmaların bu ürün için adet karşılığını yazması gerekir.
Aşağıdaki tabloda örnek modellenmiştir.
| Mal Hizmet | Miktar | Birim | Standart Birim Miktar | Standart Birim |
| Tavuk yumurtası, kabuklu, taze | 6 | Adet | 2 | Paket |
UBL formatta kullanılacak kod listesi ise (Birim Kod listesi için tıklayınız) yine mevcutta kullanılan e-belge kod listesi ile aynı olacak ancak ürün çeşidine göre birim kod ve standart birim kod farklılaşması durumları da olabilecek. Hangi ürün koduna (Standard Kod) hangi ölçü birimin(standard birim) karşılık geldiğiyle ilgili olarak TÜİK tarafından bir tablonun yayımlanması bekleniyor.
Yeni eklenen alanları da içeren örnek e-Fatura görüntüsü aşağıdaki gibi olacak:
Söz konusu standartlaşma süreçleri sayesinde birçok ekonomik analiz (enflasyon hesabı, risk analizi vs.) elektronik ticari belge üzerindeki verilerden hızlıca yapılabilecek.
Uluslararası kodlara göre bu standardizasyonun yapılacak olması sayesinde firmalara göre farklı yorumlamalar ortadan kaldırılacak ve belge üzerindeki veriler analiz için girdi sağlayabilecek. Bu analizlerin doğru yapılabilmesi için TÜİK tarafından mal ve hizmetlerin sınıflandırma ve/veya tanımlanmasına ilişkin belirlenen ve kurum internet adresinde yayınlanan standart kodlara, standart ölçü birimlerine ve standart birim ölçüsü dikkate alınarak hesaplanacak standart birim miktarlarına doğru şekilde yer verilmesi gerekiyor. Tebliğ yayımlandıktan sonra zorunluluk kapsamına giren mükelleflerin uygulama esaslarına uymaması durumunda ise cezai yaptırımların söz konusu olacağı belirtiliyor.
Konunun firma süreçleriniz için uygunluğunu değerlendirip, uygulanamaz ya da süreci aksatıcı olarak gördüğünüz adımları tebliğ yayımlanmadan önce ya doğrudan ya da özel entegratörünüz aracılığıyla GİB’e bilgi vermenizi öneririz. Önerilerinizle son haline getirilecek olan nihai tebliğ sağlıklı bir işleyiş için daha faydalı olacaktır.
