Elektronik vergisel uygulamalar, firmaların hem ofislerindeki hem de saha operasyonlarındaki iş ve işlem süreçlerinde performans ve verimi artırarak bir bütün halinde işletme faaliyetlerini etkiliyor ve dönüştürüyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın öncülüğünü üstlendiği elektronik vergisel uygulamalara geçiş, idarenin iş ve işlem süreçlerini hızlandırmak ve kayıt dışı ekonomi ile mücadele etmenin ötesinde bir amaca daha hizmet ediyor: Şirketlerin e-dönüşümünü desteklemek... Diğer bir deyişle e-Beyanname ile başlayan ve e-Fatura, e-Defter, e-Bilet, e-Arşiv Fatura, Yeni Nesil Yazar Kasa sistemleri ve e-İrsaliye ile devam eden bütün elektronik uygulamaların hayata geçişiyle bu işlerden asıl avantajlı çıkacak olan Vergi İdaresi değil, işletmelerin ta kendisi!

e-Dönüşüm nasıl gerçekleşiyor?

Elektronik vergisel uygulamalar, işletmelerin doğrudan vergisel olmayan diğer süreçlerinin de elektronik ortama taşınmasına yol açarak e-dönüşümü destekliyor. Uygulamaların var olan otomasyon süreçlerine entegre edilmesiyle işletme faaliyetlerine hız, esneklik ve verimlilik sağlanıyor. Örneğin, e-fatura uygulamalarıyla sadece kağıt ortamında düzenlenen bir belge elektronik ortama taşınmakla kalmıyor. Aynı zamanda, bir işletmenin bu en önemli belgesi kendisinden önceki (sipariş gibi) ve sonraki (ödeme/tahsilat) aşamalarla da entegre edilerek bir işletmenin tam otomasyona geçmesine de önemli katkıda bulunuyor. Özellikle yaygın bayi, distribütör ve tedarik ağına sahip büyük firmaların (sigara, içecek, gıda, perakendecilik, eczacılık ve otomotiv sektörleri başta olmak üzere) sahadaki operasyonel işlemlerini hızlandırarak onlara hem emek hem de zamandan önemli ölçüde tasarruf olanağı sağlıyor.

İşletmenizde e-dönüşümü hızlandıracak başlıca elektronik vergisel uygulamalar

e-Fatura

e-Faturanın kanuni dayanağı, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun "Elektronik ortamdaki kayıtlar ve elektronik cihazla belge düzenleme" başlıklı mükerrer 242. maddesidir. Maliye Bakanlığı, söz konusu maddeden aldığı yetkiyle, 397 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'ni 2010 yılında yürürlüğe koyarak, e-Fatura uygulamasından yararlanabilecek mükellefleri anonim ve limited şirketler ile sınırladı, ayrıca e-Fatura uygulamasını kâğıt faturanın yanında alternatif yöntem olarak belirledi.

2012 yılında e-Fatura uygulaması ile ilgili çok önemli sayılabilecek değişiklikler yapıldı, bazı sektörlerle belirli mükellefler açısından e-Fatura uygulaması zorunlu hale getirildi (421 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği). Ayrıca e-Fatura uygulamasından yararlanabilecek mükelleflere gerçek kişi mükellefler de eklendi, uygulamadan yararlanma yöntemlerine özel entegratörlerin (servis sağlayıcılar) eklenmesi gibi birçok temel yenilikler yapıldı.

e-Fatura sisteme kayıtlı kullanıcılar arasında elektronik ortamda oluşturulan ve iletilen bir belge. Diğer bir ifade ile e-Fatura sistemine kayıtlı olmayan bir mükellefe e-fatura düzenlemek veya ondan e-fatura almak mümkün değil. Sadece oluşturulması ve iletilmesi değil, aynı zamanda bu belgenin imzalanması, muhafazası ve ibraz edilmesi de elektronik ortamda gerçekleştiriliyor.

e-Defter

2011 yılında yayımlanan 1 Sıra No.lu e-Defter Genel Tebliği'ne göre e-defter, şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanununa ve/veya Türk Ticaret Kanununa göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünü olarak tanımlanabilir. e-Defterde kullanılan standart XBRL (eXtensible Business Reporting Language-Genişletilebilir İşletme Raporlama Dili) olarak adlandırılan ve dünyada gittikçe yaygın bir şekilde kullanılan finansal raporlama alanındaki en esnek dildir. e-Defter, VUK ve TTK çerçevesinde kağıt ortamında tutulan defterlerle aynı hukuki sonuçları doğuruyor.

e-Arşiv Fatura

397 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile usul ve esasları düzenlenen e-Fatura uygulamasında sisteme kayıtlı işletmeler arasında faturalaşmanın elektronik ortamda olması 421 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile zorunlu hale getirildi. e-Arşiv Fatura uygulamasının temelinde ise özellikleçok sayıda fatura düzenleyen işletmelerin, faturaların kendilerinde kalan ikinci nüshalarının elektronik ortamda oluşturulması ve muhafaza edilmesine imkan sağlandı. e-Fatura uygulamasına kayıtlı olmayan müşterilerine ve nihai tüketicilere e-Arşiv Fatura kapsamında düzenlenen faturaların müşterinin talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamında düzenlenmesi imkanı da getirildi. Ayrıca 443 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile istemeleri halinde e-Fatura sistemine kayıtlı olmayan vergi mükelleflerine de elektronik ortamda e-Arşiv Fatura gönderilebilmesinin önü açıldı.

433 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile ayrıca internet üzerinden satış yapan ve Tebliğ'de belirtilen şartları sağlayan bazı mükelleflere 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren e-Arşiv kapsamında elektronik fatura düzenleme zorunluluğu getirildi.

e-Bilet

Bilet başta ulaştırma sektörü olmak üzere birçok alanda kullanılan önemli bir belge. Gelişen bilgi teknolojileri, her alanda olduğu gibi bilet düzenleyen birçok kurumu elektronik ortamda bilet düzenleme kolaylığından yararlanma konusunda zorladı ve bu çerçevede ilgili sektörler kendi çözümlerini ürettiler. Ancak söz konusu belgelerin vergi mevzuatı çerçevesinde kanuni bir belge olarak kabul edilebilmesi için ilgili sektörlerden gelen yoğun talepler sonucunda GİB, elektronik ortamda bilet düzenlenmesiyle ilgili bazı düzenlemeler yaptı.

GİB bünyesinde yürütülen e-Bilet çalışmaları çok sayıda bilet düzenleyen üç farklı sektörde yoğunlaştı. Bunlar:

1. Kara ve deniz yolu yolcu taşıma biletleri,
2. Hava yolu yolcu taşıma biletleri,
3. Etkinlik biletleri olarak sıralanıyor.

2015 yılı Aralık ayında yayımlanan 462 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile hava yolu ile yurt içi ve yurt dışı yolcu taşımacılığı işi ile iştigal edenlere elektronik ortamda e-bilet düzenlemeleri imkanı getirildi. Hava yolları firmalarının IATA nezdindeki kod numarasıyla başlayan 13 haneli bilet numarası da e-bilet numarası yerine kullanılabiliyor.

Aynı tarihte yayımlanan 463 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile tiyatro, konser, sinema, spor müsabakaları gibi etkinlik biletlerinin elektronik ortamda düzenlenebilmeleri ve yine elektronik ortamda muhatabına iletilmeleri ve saklanabilmelerine ilişkin düzenlemeler yapıldı.

Kara ve deniz yolu yolcu taşıma biletlerinin elektronik ortama taşınması için 26.06.2012 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 415 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile e-Bilet uygulamasının usul ve esasları belirlendi.

Yeni Nesil ÖKC

Türkiye'de 1985'ten itibaren kullanımı zorunlu hale getirilen mâli yazarkasaların (ödeme kaydedici cihazların) günümüz teknolojilerine göre yenilenmesi gerekiyor.Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazlar; belgeleme sistemini disipline ederek, gelir, kurumlar ve katma değer vergilerindeki kayıp ve kaçakları önlemek, veri saklama güvenliğine dair standartları yükselterek suistimalleri engellemek, iş akışını hızlandırmak, envanter işlemlerini kolaylaştırmak, işletme içi otokontrolü sağlamak, Gelir İdaresi Başkanlığınca uzaktan yönetilebilir ve izlenebilirliği sağlamak ve bu yolla kullanıcı mükellefler nezdinde yürütülecek denetimi etkinleştirmek gibi avantajlar sunuyor.

426 Sıra No'lu Genel Tebliğe göre YN ÖKC'ler, temel olarak Basit/Bilgisayar Bağlantılı ve EFT-POS özelliği olan cihazlar olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Ayrıca akaryakıt pompalarına bağlanan, sinema giriş bileti ve yolcu taşıma bileti düzenleyen ödeme kaydedici cihazlar da bu Tebliğ kapsamına giriyor.

Yeni Nesil yazar kasalarla ilgili geniş bir mevzuat düzenlemesi yapıldı. Bunları şu şekilde sıralamak mümkün: 69 Seri No.lu ve 70 Seri No'lu ÖKC Genel Tebliğleri, 426, 427, 433, 435, 437, 450, 451, 465, 466, 473, 483, 488 ve 489 Seri No'lu VUK Genel Tebliğleri, Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazlar Teknik Kılavuzu 1-2 ve protokoller. Söz konusu kılavuzlara ve protokollere www.gib.gov.trİnternet adresinden ulaşılabilir.

e-İrsaliye

e-İrsaliye uygulaması 487 no.lu VUK Genel Tebliği ile 17 Aralık 2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak işletmelerin hayatına girdi. Tebliğin taslak halinde bir zorunluluk söz konusu olduğu halde, uygulamada gönüllük esası geçerli oldu. Böylece e-İrsaliye ile elektronik belge uzayındaki puzzle'ın eksik parçası tamamlandı. Sipariş ve irsaliye eşleştirmesi, irsaliye, irsaliye yanıtı ve fatura eşleştirmesi e- İrsaliyenin e-belge dünyasına girmesiyle mümkün oluyor.

e-İrsaliye uygulamasından yararlanmanın ön koşulu e-Fatura kullanıyor olmak. Uygulamada da sadece muhatabınız e-irsaliye uygulamasına kayıtlı ise (e-İrsaliye Kayıtlı Kullanıcı Listesi) e-irsaliye düzenlenebiliyor. Bunun dışında kalan müşterilere kağıt irsaliye düzenlemek gerekiyor.

e-Müstahsil Makbuzu

487 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren e-Müstahsil Makbuzu (e-MM) Uygulaması, müstahsil makbuzunun Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak elektronik ortamda oluşturulması, hem kağıt hem de elektronik ortamda muhafazası ve ibrazı ile elektronik ortamda raporlamasını kapsıyor. Müstahsil Makbuzu düzenleyen mükellefler, 01/01/2018 tarihinden itibaren e-Müstahsil Makbuzu düzenleyerek, kağıt ve elektronik ortamda muhafaza edip Gelir İdaresi Başkanlığı'na elektronik ortamda raporlayabiliyor.

e-SMM

487 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) Uygulaması, Serbest Meslek Makbuzunun Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası, ibrazı ve raporlanmasını kapsıyor. 01/01/2018 tarihi itibarıyla dileyen serbest meslek erbapları uygulamaya dahil olarak mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için kağıt ortamda düzenlemiş oldukları Serbest Meslek Makbuzunu, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenleyebilir, muhatabının talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda iletilebilir, elektronik ortamda muhafaza edip Gelir İdaresi Başkanlığı'na elektronik ortamda raporlayabilirler.

Defter Beyan Sistemi

486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren Defter - Beyan Sistemi, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 1 Ocak 2018 itibarıyla açıldı. Defter-Beyan Sistemi ile serbest meslek erbabı, işletme hesabına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükellefler, www.defterbeyan.gov.tr internet adresinden elektronik defterlerini tutabiliyor. Defter-Beyan Sistemi ile mükellefler bir muhasebe programına ihtiyaç duymaksızın internetin olduğu her yerden vergisel ve ticari işlemlerini elektronik ortamda kayıt altına alabilme olanağına kavuştu. Ayrıca; kırtasiye yükü azalırken, defter tasdiki ortadan kalkıyor, yükümlülüklere ilişkin bürokratik işlemler ve uyum maliyetleri azalıyor.