Özel hesap dönemine sahip bir mükellef normal hesap dönemine nasıl geçebilir? Normal hesap dönemine geçildiğinde e-Fatura ve e-Defter uygulamalarında neler yapılması gerekir?

Yazı: Kutal Tokul-İdea Teknoloji Çözümleri

213 sayılı VUK'nun 174. Maddesine göre, defterler hesap dönemi itibarıyla tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı 12'şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir. Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, hesap dönemi sayılır.

Bu maddeye göre özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai kazançları, hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır.

Özel hesap dönemine geçişte Hazine ve Maliye Bakanlığına yazılı olarak müracaat ve idarenin değerlendirmesine göre özel hesap dönemine geçilmesi gerekmektedir. Özel hesap dönemine uygun defter tasdiki ve defter tutma işlemleri yapılması gerekir.

Ancak özel hesap dönemindeki mükellefler özel hesap dönemi kullanma ihtiyaçları kalmadığında yine Hazine ve Maliye Bakanlığına başvurarak Bakanlığın izni çerçevesinde normal hesap dönemine geçilebilmektedir.

Bu durumda özel hesap dönemi sonu ile takvim yılının başlangıcı arasındaki tarih aralığına isabet eden dönem, kıst dönemi olarak değerlendirilecektir.

Kıst dönemde e-defterde yapılması gereken işlemler

Özel hesap dönemine sahip bir mükellef, normal hesap dönemine geçiş yaptığında e-Defter uygulamasında hesap dönemi değişikliği için öncelikle GİB'e bir dilekçe yazarak bu talebini iletmelidir. GİB'den konuya ilişkin onay alındığında, normal hesap dönemine geçerken (kıst dönemi) ve normal hesap dönemine geçtikten sonra e-Defter uygulamasında uyulması gereken bazı kurallar bulunmaktadır. Bu durumu bir örnekle açıklamaya çalışalım:

Mükellefin özel hesap dönemini 01.09.2019-31.08.2019 olarak kabul edelim: e-Defter uygulamasına göre özel hesap dönemi bu örnek için 01.09.2019-31.08.2019 tarihleri arası olup 01.09.2019 tarihi itibarıyla takvim yılına geçiş yapılacağından, 01.09.2019-31.12.2019 dönemi kıst dönemi olarak değerlendirilecektir. Kıst dönemde e-Defterde yapılması gereken işlemlerse şunlardır:

• Eylül 2019, Ekim 2019 ve Kasım 2019 dönemleri için rutin sürede GİB'den berat alma işlemi yapılmalıdır.
• Aralık 2019 dönemi kıst döneminin son ayı olduğundan, e-Defter beratı Kurumlar Vergisi beyannamesinin verildiği ayın sonuna kadar GİB'den alınmalıdır.
• Kıst dönem başlangıcı olan Eylül 2019 dönemine ait e-Defter için yevmiye madde numarasının 1'den başlaması gerekmektedir.
• Kıst dönem başlangıcı olan Eylül 2019 dönemine ait e-Defter kontrol numarası (Uniq ID) yıl ve ay güncellenerek müteselsil numaranın 1'den başlaması gerekmektedir.
• Eylül 2019 - Aralık 2019 (Aralık dahil) dönemlerine ait beratlardaki Hesap Döneminde "01.09.2019 - 31.12.2019 Kıst Dönem" yazmalıdır.

Kıst dönem bitip normal hesap dönemine geçtikten sonra, yani Ocak 2020 dönemine ait e-Defterlerin beratları Nisan 2020 sonuna kadar GİB'den alınmalıdır. Berattaki hesap döneminde yazan "Kıst Dönem" ifadesi de kaldırılmalıdır. Bu işlemlerle beraber yapılması gereken diğer adımlarıysa şöyle sıralayabiliriz:

• Ocak 2020 dönemine ait yevmiye defteri için e-Defter yevmiye madde numarasının 1'den başlaması gerekir.
• Ocak 2020 dönemine ait e-Defterlerin kontrol numarası (Uniq ID) yıl ve ay 202001 olarak güncellenerek müteselsil numaranın 1'den başlaması gerekir. (Örnek: YEV202001000001)

Özel hesap döneminden normal hesap dönemine geçişte e-Fatura uygulamasında yapılacak bir değişiklik veya bildirim bulunmamaktadır.