Her teknolojik yenilik günün sonunda değişmeye mahkûm. Bugünün yenisi yarın eskiyor. Nitekim e-Beyanname de benzer bir kadere doğru ilerliyor. Dünün en popüler vergi teknolojileri uygulamalarından olan e-Beyanname bugünlerde yerini yavaş yavaş İdarece önceden hazırlanmış beyanname sistemlerine bırakıyor. KDV Beyannamesi de çok yakında bu gruba girebilir.
Türkiye'de e-Beyanname dönüşümünün başlangıcı 2004 yılına dayanıyor. 2004'e kadar vergi beyannameleri kâğıt ortamında vergi dairelerine veriliyordu. Bilgisayarlaşma ve internet, beyannamelerin elektronik ortama taşınması için o zamanın şartlarında iyi bir fırsat yarattı ve Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) da bu fırsatı çok iyi kullandı. Aşama aşama hemen hemen bütün beyannameler, elektronik ortamda alınan e-Beyannameye taşındı.
Takip eden dönemde İdare veri kapasitesini artırdı ve mükelleflerin gelir ve giderleri hakkında daha çok bilgiye sahip oldu. 2012 beyan döneminde e-Beyannameden Hazır Beyan Sistemine geçişte ilk adımı attı ve Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi tanımlandı. 414 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği ile sadece "gayrimenkul sermaye iradı (GMSİ)" elde eden mükelleflere, daha Türkçe bir anlatımla Gelir Vergisi'nin 70. Maddesinde sayılan mal ve hakların kiralanması yoluyla gelir elde eden gerçek kişilere yönelik, idarece önceden hazırlanmış beyannamelerini onaylayıp gönderebilmelerine imkan veren Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemine geçildi. Böylece gelişen bilgi işlem teknolojilerinden yararlanarak, vergi beyannamelerinin kolay, hızlı, ekonomik ve güvenilir bir şekilde İdareye ulaştırılmasını sağlamak amaçlandı. Aynı zamanda vergi beyannamelerinin doldurulması sırasındaki hataları asgariye indirerek mükellef mağduriyetini önlemek, vergiye gönüllü uyumu artırmak, vergi dairesinin, mükellefiyet kaydı, beyanname kabul, tarh, tahakkuk ve tahsilat gibi işlemlerini azaltarak iş ve işlemlerini kolaylaştırmak ve verimliliği artırmak da sistemin hedefleri arasındaydı. Gerek sosyal ve geleneksel medya araçlarının etkin kullanımı gerekse hazır beyannamelere İnternet üzerinden vergi dairesine uğramadan kolayca ulaşımın bir sonucu olarak önceki yıla göre GMSİ mükellef sayısında yaklaşık yüzde 50'lik bir artış sağlandı ve rakamsal bazda beyanname veren mükellef sayısı 850.000'den 2012'de 1.270.000'e çıktı.
Son olarak 25.02.2016 tarih ve 29635 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 470 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği ile Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sisteminin kapsamı genişletildi. Kira gelirine, ücret, hisse senedi kar payları ve iştirak hisselerinden doğan kazançlar yoluyla gelir elde eden mükellefler de eklenerek Hazır Beyan Sistemi tanımlandı. Hazır Beyan Sistemi, beyanname vermek zorunda olan mükelleflerin elde ettikleri gelirlerin türüne göre Başkanlık tarafından, veri ambarında bulunan bilgiler ile diğer kurum ve kuruluşlardan temin edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, beyannamenin kısmen veya tamamen önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulması esasına dayanıyor. Bu sistemi kullanan bir kimsenin ilk mükellefiyet tesisi için vergi dairesine gitmesi gerekmiyor. Beyanname mükellefçe onaylandığı anda ikametgâhının bağlı bulunduğu vergi dairesinde mükellefiyet kaydı da otomatik açılıyor.
Aslında İdarece önceden hazırlanmış beyanname sistemlerinin diğer ülkelerde kullanımının geçmişi oldukça eskiye dayanıyor. Önceden hazırlanmış beyanname sistemleri OECD ülkeleri tarafından uzun süredir uygulanıyor. Hatta OECD tarafından 2006'da yayımlanan bir araştırmada bu sistemlerin çeşitli ülke uygulamalarına yer veriliyor. Özellikle idarelerin veri kapasitelerinin artması ve internet teknolojilerinin yaygınlaşması, dünyadaki bütün vergi yönetimlerine mükellef hizmetlerinde benzer uygulamaları hayata geçirmelerine olanak sağlıyor.
Önceden Hazırlanmış KDV Beyannamesi uzakta değil!
Diğer taraftan Gelir İdaresi tarafından 2013 yılından bu yana başarıyla hayata geçirilen e-Fatura ve e-Arşiv Fatura uygulamaları ile birlikte önümüzdeki dönemlerde KDV beyannamelerinin de İdarece önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulması gündeme gelebilir.
19 Ekim 2015'ten itibaren e-Fatura standardının UBL 2.1'e yükseltilmesiyle satış ve iade fatura tiplerine ilave olarak artık istisna, ihraç kayıtlı satış, tevkifatlı satış faturalarıyla özel matraha tabi satışlara ait faturaların da e-Beyanname kodlarıyla birlikte oluşturulması zorunluluğunun getirilmesi GİB'e bu olanağı sağlıyor.
470 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile e-Beyannameden İdarece hazırlanmış beyanname sistemlerine geçişte ikinci adım da atılmış oldu. Benzer uygulamaların yaygınlaşmasının klasik e-Beyanname sistemini dönüştürerek mükelleflerin vergiye gönüllü uyum seviyelerini artıracakları kesin.