Elektronik defterlerin yaygınlaşması ve bu defterlerden oluşturulan finansal tabloların düzenli bir yapıda saklanıyor olması, işlenebilmesini ve bu tablolar üzerinde veri madenciliği yapılmasını kolaylaştırıyor.

"Bal tutan parmağını yalar."

Bu atasözü çalışanların, yakalanma riski minimal olarak belirledikleri alanlarda (kendilerine göre) elde ettikleri haksız kazançların vicdani sorumluluğunu azaltmak amaçlı kullandıkları bir söz haline geldi.

Ne yazık ki sanıldığından çok daha yoğun bir biçimde hem kurumsal işletmelerde hem de aile işletmelerinde sektör ayrımı olmaksızın haksız kazanç elde etmek amaçlı hile, usulsüzlük ve yolsuzluklar yapılıyor. 2016'da ACFE (Association of Certified Fraud Examiners) tarafından yapılan çalışmada işletmelerin yıllık gelirlerinin yüzde 5'ini hile yoluyla kaybettiği belirtiliyor. Yine aynı raporda, çalışma kapsamında yer alan 2 bin 410 vakadaki toplam zararın 6.3 milyar dolar olduğu ve vakaların yüzde 23'ünün 1 milyon dolar kayıpla sonuçlandığı yer alıyor. [1]

Hile çeşitlerinden "Muhasebe Hilesi"ne başvurmanın çeşitli amaçları olabilir. Bunları şu şekilde sıralamak mümkün:[2]

• Zimmetlerin gizlenmesi
• Ortakların birbirini yanıltma istekleri
• Daha az kâr dağıtma isteği
• Yolsuzlukların gizlenmesi
• Hak edilmeyen teşviklerden yararlanma isteği
• Vergi kaçırma düşüncesi

Elektronik defterlerin yaygınlaşması ve bu defterlerden oluşturulan finansal tabloların düzenli bir yapıda saklanıyor olması, işlenebilmesini ve bu tablolar üzerinde veri madenciliği yapılmasını kolaylaştırdı. Veri madenciliği, verilerin içerisindeki örüntülerin, ilişkilerin, değişimlerin, düzensizliklerin, kuralların ve istatistiksel olarak önemli olan yapıların keşfedilmesini ifade ediyor. Yapılan çalışmalar mali tablolar üzerinde hile tespitinde veri madenciliği yöntemlerinin başarılı sonuçlar aldığını gösteriyor.

Literatürde finansal tablolar üzerinden farklı veri madenciliği yöntemleri ile hile denetimi yapan çalışmalar bulunmaktadır. e-Defterin yaygınlaşması ve geçmişinin oluşmasıyla birlikte veri madenciliğinin daha yaygın şekilde kullanılmaya başlanacağını söylemek yanlış olmaz.

Karar Ağaçları, Yapay Sinir Ağları, Lojistik Regresyon gibi veri madenciliği yöntemlerine muhasebecilerin de aşina olacağı dönem çok uzakta değil.

[1] http://www.acfe.com/rttn2016/docs/Staggering-Cost-of-Fraud-infographic.pdf

[2] Hesap Uzmanları Derneği, (2004), Denetim İlke ve Esasları, 1.Cilt, 3.Baskı, İstanbul, s.151.

Bu makalenin tamamı IJISAE - International Journal of Intelligent Systems and Applications in Engineering'de yayımlanmıştır. (SORKUN, Murat Cihan; TORAMAN, Taner. Fraud Detection on Financial Statements Using Data Mining Techniques. International Journal of Intelligent Systems and Applications in Engineering, 2017, 5.3: 132-134.)