2011 yılı Aralık ayında yayımlanan 1 Sıra No.lu e-Defter Genel Tebliği ile kanuni düzenlemesi yapılan e-Defter uygulamasının 2012 yılında 30 civarında olan kullanıcı sayısı bugün 70 bini aşmış durumda.

e-Fatura, e-İrsaliye, e-SMM, e-Bilet gibi e-Defteri destekleyici vergi teknolojilerinin de yaygınlaşmasıyla birlikte e-Denetim için kullanılabilecek kaynakların sayısı arttı. Aslında vergi teknolojilerinin tamamının son noktada e-Denetim'e hizmet ettiğini söylemek yanlış olmaz.

Denetimin yapılış şeklinin geçirdiği evrim çok hızlı ilerlemese de tüm meslek mensuplarının da hemfikir olduğu bir nokta var ki o da denetimin gelecekte e-Denetim olarak yapılacağıdır. Kaldı ki birçok kurumun da "Yaratıcı Yıkım"ın yarattığı rüzgara karşı duvar örmek yerine değirmen kurmayı seçtiğini de görüyoruz. "Yaratıcı Yıkım"ı başlatan devlet kurumlarının uzman ve müfettiş profillerini mühendis ve istatistikçi kökenli personellerle destekler ve bünyelerinde e-Denetim Şubesi kurarken duvar örmenin mantıklı olmadığı ortada.

e-Defterin, elektronik ortamda olması dışında e-Denetim'e sağladığı avantajları şu şekilde sıralamak mümkün:

• Belge tarihi, ödeme türü, belge tipi gibi yeni alanların eklenmesiyle birlikte e-Defter kayıtları kâğıt defterlere göre daha detaylı hale geldi.
• e-Defterin XBRL tabanlı olmasıyla birlikte ERP yazılımlarından alınan farklı formattaki çıktıların önüne geçilerek, platform bağımsız standart veri elde edilmiş oldu. Bu da e-Denetim'in önündeki en büyük engellerden olan her ERP'ye uyumlu olma zorunluluğunu ortadan kaldırdı.
• Güvenliği ve değişmezliği mali mühür ve e-İmza ile garanti altına alınmış bir ortamda resmi veri üzerinden denetim yapılabilme şansı elde edildi.
• e-Defter ile diğer vergi teknolojileri ürünlerinin ilişkilendirilmesi (örneğin e-fatura kayıtları ile) mümkün hale geldi.

Bu özellikleriyle e-defterin her türlü denetimin (vergi denetimi, bağımsız denetim, muhasebe denetimi, iç denetim gibi ) girdisi olarak etkin şekilde kullanılması kaçınılmaz.

Peki şu anda vergi denetiminde nasıl uygulamalar yapılıyor?

e-Denetim'in ilk göze çarpan özelliğinin hız olduğunu söylemek yanlış olmaz. Birkaç denetçinin ortalama 2-3 gününü alacak ön denetim süresinin dakikalara kadar indiğini söyleyebiliriz. Kasanın alacak bakiye verdiği günler, donuk hesaplar, örtülü sermaye tespiti, yabancı kaynakların ortaklara aktarılması, gizlenen ortak cari ve ilişkili taraf hesaplarının tespiti gibi birçok denetim işlemi dakikalar içinde denetçiye rapor olarak sunulabiliyor. Yapay zekanın da raporu yorumlayıp vergi cezası vereceği günler de çok uzakta değil.

İdea Teknoloji Çözümleri'nin 2016 sonunda çıkardığı VisionPlus VerDE, e-defter denetimini otomatik olarak gerçekleştiren bir e-denetim uygulaması. Defterinizi çözüme yüklemenizle birlikte dakikalar içinde defterinizin denetimi tamamlanıyor:

• Teknik açıdan kanun ve tebliğler kaynaklı 1013 maddeye dayalı 252;
• Vergi mevzuatı, muhasebe kuralları, TTK'da yer alan sermaye ve kâr dağıtımı ile ilgili zorunluluklar açısından 219

ayrı kurala bakarak bu denetimi gerçekleştiriyor. Denetimin sonucunda kurallarla çakışan durumları belirterek; dönem ve dosya bazında ilgili yevmiye satırlarını listeliyor. VisionPlus VerDE böylece resmileşmeden önce defterinizin denetimini kendinizin yapmanızı sağlayarak, yaptırım ve cezalara maruz kalma olasılığınızı en aza indiriyor.

VisionPlus VerDE'nin e-denetim sonucu bulduğu uyumsuzluklardan bazı örnekler ve uyarılar şöyle:

• 100.a - Kasanın alacak bakiyesi vermesi; UYARI: Kasa hesabı belirtilen tarihlerinde (gün sonu) alacak bakiye vermiştir. (Tek Düzen Hesap Planı mevzuatı)
• 120.a- Hesap borç çalıştığında, alacak tarafında bir gelir hesabının çalışmaması; UYARI: Hesap borçlu çalıştığı halde, alacak hanesinde herhangi bir gelir hanesinin bulunmaması, mutad bir durum olmayıp kayıtlara intikal ettirilmeyen bir gelire işaret edebileceğinden denetçiler tarafından eleştiri konusu yapılabilir. (Vergi Usul Kanunu Md.3, Tek Düzen Hesap Planı)
• 159.c - 3 aydan uzun süredir işlem görmeyen avansların kontrolü; UYARI: Bu hesap 3 aydan uzun bir süredir herhangi bir hareket görmemiştir. Verilen avanslarınızın son durumunu kontrol ediniz. (Vergi Usul Kanunu Md.3)
• GA.4 - Gelir Tablosundaki toplam satışların %1'inden az kar beyan eden mükellefler denetçiler tarafından riskli mükellefler olarak değerlendirilebilir. UYARI: Hesaplarınızı gözden geçirmenizi ve denetçiler tarafından yapılacak olası bir denetime karşı karın az olmasını ve zararın nedenlerini açıklayıcı notlarınızın arşivlenmesi tavsiye edilir. (Vergi Usul Kanunu Md. 3)
• 252.a- Gayrimenkullerin paraya çevrilmesi durumunda vergi istisnasından yararlanılması; UYARI: Kurumlar Vergisi Kanunun 5/1-e bendine göre, eğer bu satışınız kapsamındaki gayrimenkuller en az 2 tam yıl süre ile aktifinize kayıtlı ise, söz konusu satışınızdan kaynaklanan kazancınızın yüzde 75'I Kurumlar Vergisinden istisna edilebilir. (Kurumlar Vergisi Kanunu Md:5/1-e)

VisionPlus VerDE hakkında ayrıntılı bilgi ve demo talepleriniz için verde.ideateknoloji.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.