Yazı: Yalçın Tercan, İdea Teknoloji Çözümleri

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından 12 Kasım 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 573 no’lu Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliği ile e-Belge uygulamalarının usul ve esaslarını belirleyen 509 no’lu VUK Genel Tebliği’nde bazı değişiklikler yapıldı. Yeni tebliğle gelen e-belge dünyasında yaşanacak önemli değişiklikler arasında gider pusulasının e-belge olarak düzenlenebilmesi, 2026’da tüm faturaların elektronik olması, e-İrsaliye zorunluluk kapsamının genişlemesi yer alıyor. İdea Teknoloji Çözümleri Ar-Ge ve Fintek’ten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Yalçın Tercan yeni tebliğin getirdiği değişiklikleri detaylarıyla açıkladı. 

Gider Pusulası e-Belge olarak düzenlenebilecek 

Tebliğde yer alan en önemli değişiklilerden biri ticari hayatta en çok işlem gören belgelerden biri olan Gider Pusulasının e-belge olarak düzenlenebilmesini imkân veren uygulamanın hayata geçebilmesine yönelik GİB yetkilendirilmiştir. 

e-Gider Pusulasının, çıktısının muhatabı tarafından ıslak imzayla imzalanarak düzenlenmesi yerine, GİB tarafından faaliyet konusu, mükellefiyet süresi, vergi, şirket veya mükellefiyet türü, aktif ya da öz sermaye büyüklüğü, brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı), sektör ve düzenlenen belge sayısı gibi kriterler ayrı ayrı veya birlikte dikkate alınarak belirlenen mükellefler için uygulanmak üzere, gider pusulasının muhataplarının bilgilerinin bilgi teknolojileri ve/veya iletişim araç ve ortamları üzerinden doğrulanması ve gerekli olan bilgilerin e-Gider Pusulasında yer alması suretiyle düzenlenebilecek. 

GİB, bu uygulamadan yararlanabilecek mükellefleri, mükellefler tarafından yapılacak başvuruya ilişkin hususları, bu uygulama kapsamında düzenlenecek e-Gider Pusulasında bulunması gereken bilgilerle bu gider pusulasının düzenlenmesinde uyulacak usul ve esasları ve uygulamaya yönelik diğer hususları ebelge.gib.gov.tr adresinde yayımlayacak. 

GİB henüz başvuru koşulları, izin almış özel entegratörleri ve ilgili teknik kılavuzları yayımlamadığından bu uygulamayı hemen kullanabilmek mümkün değil. 

Öte yandan ilgili belgelerin duyurulmasının ardından istenen koşulların sağlanıp başvuru yapılması ve uygulamanın hayata geçirilmesi mümkün olacak. 

2026 yılından itibaren bütün faturalar elektronik olacak

509 no.lu VUK Genel Tebliğinin IV.2.4.3. e-Arşiv Fatura Olarak Düzenlenme Zorunluluğu Getirilen Diğer Faturalar başlıklı bölümüne göre, e-Arşiv Fatura uygulamasına dahil olmayan mükelleflerce düzenlenecek faturaların, VUK 232’inci maddesinde belirtilen fatura düzenleme zorunluluğuna ilişkin tutarı (2024 yılı için 6.900-TL) aşması halinde, söz konusu faturaların istisnai durumlar haricinde, “e-Arşiv Fatura” olarak düzenlenmesi zorunluluğu bulunmaktaydı. 

Yapılan değişiklikle bu sınır 2025 yılı için 3.000-TL olarak, 2026 yılından itibaren ise herhangi bir sınır olmadan uygulanacak. 

Bu faturalar GİB tarafından sunulan e-Belge düzenleme portali üzerinden ya da GİB e-Belge düzenleme portaline gerekli entegrasyonları sağlayarak Başkanlıktan izin alan özel entegratör kuruluşların sistemleri aracılığıyla düzenlenebiliyor. 

Ayrıca 2026 yılından itibaren e-Arşiv Fatura uygulamasına dahil olmayan mükelleflerce düzenlenecek faturaların tutarına bakılmaksızın istisnai durumlar haricinde, “e-Arşiv Fatura” olarak düzenlenmesi zorunluluğu getirilmesiyle birlikte uygulama hükmü kalmayan ve aynı günde aynı kişilere düzenlenen faturaların topluca birlikte değerlendirileceğini ifade eden IV.2.4.3. e-Arşiv Fatura Olarak Düzenlenme Zorunluluğu Getirilen Diğer Faturalar bölümünün üçüncü fıkrası 2026 yılından itibaren yürürlükten kalkacak. 

e-İrsaliye uygulamasına geçiş zorunluluğu kapsamı genişliyor

İnşaat Demiri İzleme Sistemine (İDİS) geçiş zorunluluğu getirilen mükelleflerden brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı) 2024 ve müteakip hesap dönemlerinde veya müteakip hesap dönemlerinde 1 milyon TL ve üzeri olan mükelleflere e-İrsaliye uygulamasına dahil olma zorunluluğu getirilmiştir.

İDİS, 16/3/2023 tarihli ve 32134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İnşaat Demiri İzleme Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde usul ve esasları belirlenen sistemi ifade ediyor. Kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında inşaat sektöründeki belirli girdilerin (inşaat demiri, çimento, hazır beton ve benzeri) takibi ve elde edilen verilerin analiz edilmesi, vergi güvenliği yanında deprem kuşağında yer alan ülkemizde yapı güvenliğinin sağlanmasına katkı sunması amacıyla uygulamaya alınan sistemde, inşaat demiri üretenler, ithal edenler, ihraç edenler, toptancılar, bayiler, satıcılar, yapı müteahhitleri, yapı denetim kuruluşları ve laboratuvarlar İDİS’in sistem mükellefleridir ve 01/01/2024 tarihinden önce İDİS’e geçmeleri zorunludur. 

Bankalar dışında 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri de e-Dekont kullanabilecek 

e-Dekont uygulaması mezkur genel tebliğe göre sadece Bankalar yaralanabiliyor. 2024 Nisan ayında 21/11/2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında Türkiye'de kurulu finansman şirketlerine banka ve sigorta muameleleri vergisine (BSMV) tâbi işlemleri nedeniyle fatura yerine geçmek üzere dekont düzenleme zorunluluğu getirilmesiyle birlikte bu firmalar da işlemlerinde dekont düzenlemektedir. 

509 no.lu genel tebliğinde e-Dekont uygulamasını belirleyen “IV.11 bölümünde yapılan değişikliklerle, e-Dekont uygulamasından bankalar dışında 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında Türkiye'de kurulu finansman şirketleri de istemeleri halinde 1.1.2025 tarihinden itibaren e-Dekont kullanabilecek. 

Ayrıca Tebliğin “V.4. Belge Numarası” başlıklı bölümünde belirtilen e-Dekont uygulaması kapsamında e-belge numarası olarak 4 haneli birim kodu ve en az 14 haneli sıra numarasından oluşan numara kullanılabilmesine ilişkin istisna tebliğ hükmünden kaldırıldı.

e-Adisyon belgesinde yapılan değişiklikler 

e Adisyon belgesinde, adisyon belgesinin ilişkili olduğu e-Fatura veya e-Arşiv Fatura’nın Evrensel Tekil Tanımlama Numarası (ETTN) veya perakende satış fişinin düzenlendiği ÖKC’nin cihaz sicil numarası bulunması zorunluluğu kaldırıldı. 

e-Belge usul ve esaslarına uymayan uyumlu yazılım firmalarına ceza verilebilecek 

Tebliğin V.1.2. Özel Entegratörlerin Bilgi İşlem Sistemi Aracılığıyla Kullanım (Özel Entegratör Yöntemi) başlıklı bölümünde yapılan değişikliklerle e-belgelerin oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanmasıyla bunlara ilişkin sistem ve yazılım gereksinimleri hususlarında ilgili kanun ve tebliğ ile Bakanlık ve Başkanlıkça yayımlanan kılavuzlarda belirlenen usul ve esaslara aykırı davrandığı tespit edilen özel entegratörlere 213 sayılı Kanunun ilgili ceza hükümleri uygulanabilecek. 

Ayrıca söz konusu özel entegratörlere uygun bir süre verilerek bahse konu eksikliklerin giderilmesi istenecek. Verilen süre içerisinde söz konusu eksiklikleri gidermeyen özel entegratörlerle giderilmesi istenen eksikliği aynı takvim yılı içerisinde birden fazla kez tespit edilenlerin özel entegratörlük izinleri GİB tarafından iptal edilebilecek. 

İzinleri iptal edilen özel entegratörlerin, iptal edilen izinlerine ilişkin özel entegratörlük başvuruları, izinlerinin iptal edildiği tarihten itibaren bir yıl geçmeden değerlendirmeye alınmayacak. 

Doğrudan Entegrasyon Yöntemi kullanan mükellefler yetkinlik ve faaliyet konusuna göre belirlenecek 

Mezkur genel tebliğin V.1.3. Bilgi İşlem Sistemlerinin Başkanlık Bilgi Sistemleri ile Doğrudan Entegre Edilmesi Yoluyla Kullanım (Doğrudan Entegrasyon Yöntemi) başlıklı bölüm güncellendi. 

e-Fatura ve e-İrsaliye uygulamalarına doğrudan entegrasyon yöntemini faaliyet konusu, mükellefiyet süresi, vergi, şirket veya mükellefiyet türü, aktif ya da öz sermaye büyüklüğü, brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı), sektör, düzenlenen belge sayısı ile bilgi işlem altyapısı gibi hususlarda Başkanlık tarafından belirlenen şartları sağlayan ve başvuruları Başkanlıkça uygun bulunan mükellefler kullanabilecek. 

Doğrudan entegrasyon yöntemini kullanan mükelleflerden GİB tarafından belirlenen kriterler kapsamında belirlenen şartları sağlayamayanların hesapları, GİB tarafından kendilerine bildirimde bulunularak, bu durumun tespitini izleyen üçüncü ayın başı itibarıyla kapatılacak. Kendilerine bildirimde bulunulan mükelleflerin söz konusu süre içerisinde e-Belge uygulamalarından yararlanma yöntemlerinden diğerlerine dâhil olmaları için yapmaları gereken işlemleri tamamlamaları şarttır. 

Doğrudan entegrasyon hesapları kapatılan mükelleflerin, doğrudan entegrasyon yöntemine ilişkin başvuruları hesapların kapatılma tarihinden itibaren bir yıl geçmeden değerlendirmeye alınmayacak. 

Ayrıca e-Belgelerin oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanması ile bunlara ilişkin sistem ve yazılım gereksinimleri hususlarında ilgili kanun ve tebliğ ile Maliye Bakanlığı ve GİB tarafından yayımlanan kılavuzlarda belirlenen usul ve esaslara aykırı davrandığı tespit edilen doğrudan entegrasyon yöntemini kullanan mükelleflere 213 sayılı Kanunun ilgili ceza hükümleri uygulanacak. 

Ayrıca söz konusu mükelleflere uygun bir süre verilerek bahse konu eksikliklerin giderilmesi istenir. Verilen süre içerisinde söz konusu eksiklikleri gidermeyen mükellefler ile giderilmesi istenen eksikliği aynı takvim yılı içerisinde birden fazla kez tespit edilenlerin doğrudan entegrasyon hesapları, GİB tarafından kendilerine bildirimde bulunularak kapatılabilir. Kendilerine bildirimde bulunulan mükelleflerin GİB tarafından yazılı olarak bildirilen tarihe kadar e-Belge uygulamalarından yararlanma yöntemlerinden diğerlerine dâhil olmaları için yapmaları gereken işlemleri tamamlamaları şarttır. 

Doğrudan entegrasyon hesapları kapatılan mükelleflerin, doğrudan entegrasyon yöntemine ilişkin başvuruları hesapların kapatılma tarihinden itibaren bir yıl geçmeden değerlendirmeye alınmaz. 

Bu mükellefler, söz konusu uygulamalardan Başkanlıktan izin alan özel entegratörlerden hizmet almak ya da GİB Portal uygulamasını kullanmak suretiyle yararlanabilir. 

İlave olarak tebliğin “VII. Sorumluluk ve Cezai Müeyyideler” başlıklı bölümünde, uygulamaları kendi bilgi işlem sistemi üzerinden kullanmak üzere izin alan mükelleflerden izinlerinin iptal edildiği kendisine bildirilenler, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 6 ay süreyle uygulamayı kendi bilgi işlem sistemleri üzerinden kullanmak üzere başvuru yapamayacaklarını belirten dördüncü fıkrasından, doğrudan entegrasyon yönteminde yapılan değişiklikler nedeniyle “bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 6 ay süre ile uygulamayı kendi bilgi işlem sistemleri üzerinden kullanmak üzere başvuru yapamayacakları” ibaresi fıkra hükmünden çıkarıldı. 

Müstahsil Makbuzu çiftçinin ıslak imzası alınmadan kullanılabilecek 

e-Müstahsil Makbuzu çıktısının muhatabı tarafından ıslak imza ile imzalanarak düzenlenmesi yerine, GİB tarafından faaliyet konusu, mükellefiyet süresi, vergi, şirket veya mükellefiyet türü, aktif ya da öz sermaye büyüklüğü, brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı), sektör ve düzenlenen belge sayısı gibi kriterler ayrı ayrı veya birlikte dikkate alınarak belirlenen mükellefler için uygulanmak üzere, gider pusulasının muhataplarının bilgilerinin bilgi teknolojileri ve/veya iletişim araç ve ortamları üzerinden doğrulanması ve gerekli olan bilgilerin e-Müstahsil makbuzunda yer alması suretiyle düzenlenebilecek. 

GİB, bu uygulamadan yararlanabilecek mükellefleri, mükellefler tarafından yapılacak başvuruya ilişkin hususları, bu uygulama kapsamında düzenlenecek e-Müstahsil Makbuzunda bulunması gereken bilgiler ile bu gider pusulasının düzenlenmesinde uyulacak usul ve esasları ve uygulamaya yönelik diğer hususları ebelge.gib.gov.tr adresinde yayımlayacak. 

GİB veya Bakanlık tarafından belirtilen durumlarda e-fatura yerine e-arşiv fatura düzenlenmesi durumunda artık özel usulsüzlük cezası uygulanmayacak 

509 no.lu VUK Genel Tebliğinin V.7. e-Belge Olarak Düzenlenme Zorunluluğu Getirilen Belgelerin Kâğıt Olarak Düzenlenebileceği Haller başlıklı bölümünün “ç” bendinde yapılan değişiklikle; Maliye Bakanlığı veya GİB tarafından e-Belge uygulamalarına ilişkin olarak yayımlanan genel tebliğ, sirküler ve teknik kılavuz ve duyurularda, belgelerin e-Belge yerine kâğıt olarak düzenlenmesinin yanında, e-fatura yerine e-arşiv fatura düzenlenmesine de imkân tanındı. 

Değişikliğe göre Maliye Bakanlığı veya GİB tarafından e-Belge uygulamalarına ilişkin olarak yayımlanan genel tebliğ, sirküler ve teknik kılavuz ve duyurularda, belgelerin e-Belge yerine kâğıt olarak düzenlenmesinin yanında, e-fatura yerine e-arşiv fatura düzenlenmesine izin verilmesi gibi nedenlerle, kanunen düzenlenmesi gereken sürenin geçirilmemesi kaydıyla, kâğıt olarak düzenlenmesi [e-Fatura yerine e-Arşiv Fatura düzenlenmesi de dâhil] durumunda özel usulsüzlük cezası kesilmeyecek.